ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 2013
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄)
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 17 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3)
ΚΕΙΜΕΝΟ
Τη ζωή στη Γη ο άνθρωπος ελάχιστα την σέβεται, η ζωή όμως σε άλλους κόσμους διεγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασία του. Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι; Ίσως όλα μαζί, ταυτόχρονα όμως κι ένα βαθύ αίσθημα μοναξιάς. Άλλωστε τη ζωή του εδώ ο άνθρωπος την έχει καταστήσει πιεστική και ανούσια. Περιμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες και τα μακρινά άστρα. Ακόμη όμως και αν δεχθούμε με αισιοδοξία ότι η ζωή δεν ανθίζει μόνον στη Γη, αλλά ότι αφθονεί στο Σύμπαν, ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας ορθώνεται. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιηθεί –όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας– ότι με τη ζωή αυτή η επικοινωνία εμφανίζεται, για το ορατό τουλάχιστον μέλλον, ανέφικτη.
Με τη ζωή λοιπόν στο Σύμπαν είναι αδύνατο να επικοινωνήσουμε, η ζωή όμως γύρω μας ανθίζει. Η ζωή εδώ, σ’ έναν μικρό και πανέμορφο πλανήτη, ανέδειξε ύστερα από σιωπηλές διεργασίες που διήρκεσαν δισεκατομμύρια χρόνια μια θαυμαστή ποικιλία έμβιων όντων. Οι θάλασσες και τα δάση της Γης, τα βουνά και οι πεδιάδες της αποκαλύπτουν κάθε στιγμή τη γοητεία που κρύβουν τα χιλιάδες όμοια ή ανόμοια δημιουργήματα της εξελίξεως. Η ανεμώνη και το δελφίνι, ο αίλουρος αλλά και ο γυπαετός, τα ανθρώπινα όντα στις πολλαπλές φυλετικές τους παραλλαγές, είναι δίπλα μας, συμμέτοχα του ίδιου πλανήτη και του μέλλοντός του.
Αποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη του την τραγική αντίφαση ότι ο άνθρωπος, αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεως, έχει διπλή υπόσταση. Από τη μια είναι ικανός για μεγάλες πράξεις, έμαθε με την επιστημονική του γνώση να κατανοεί τον κόσμο αλλά καιγέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη. Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες. Ελάχιστα, τέλος, σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής, ενώ η φύση και οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του. Η υπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι ένα θαυμαστό περιβάλλον, που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως.
Είναι λοιπόν καιρός να κατανοήσει ο άνθρωπος ότι η ζωή αλλού ίσως υπάρχει, αλλά η προσδοκία να την συναντήσει δεν θα πραγματωθεί εύκολα. Η ζωή όμως στη Γη ανθίζει ακόμα και τον περιμένει. Αν όσο είναι ακόμα καιρός τείνει το χέρι του προς τη ζωή αυτή, το φυτικό και ζωικό της θαύμα, τον Άλλο και τους άλλους, ίσως αισθανθεί λίγο πιο άξιος έποικος της Γης.
Έτσι είναι σοφότερο να εξαντλήσουμε τις προσπάθειες για καλύτερη επικοινωνία, εδώ στη Γη. Το περίεργο ωστόσο είναι ότι, όσο η επικοινωνία αυτή πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί. Φαίνεται ότι αυτό που απαιτείται είναι κάτι περισσότερο από την τεχνολογική έκρηξη της εποχής: απαιτείται βαθύτερη παιδεία και ουσιαστικότερες αξίες του πολιτισμού. Οι εφιάλτες, άλλωστε, από τα περιβαλλοντικά προβλήματα πληθαίνουν, και η Γη δεν φαίνεται να αντέχει για καιρό ακόμα την αφροσύνη μας.
Σημασία επομένως δεν έχει να συναντηθούμε –αν ποτέ συναντηθούμε– στο πολύ μακρινό μέλλον με κάποια όμοια ή ανόμοια με μας δημιουργήματα της εξελίξεως. Το σπουδαίο θα ήταν να μπορούμε τότε να υπερηφανευθούμε, σε χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια, ότι το ανθρώπινο είδος έχει κατακτήσει υψηλά επίπεδα ισότητας και αξιών, και ότι οι πόλεμοι έχουν εκλείψει και ότι η Γη, το λίκνο της ανθρώπινης ζωής, έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες, τα δάση ή την ατμόσφαιρά της, και είναι πάλι ένας πανέμορφος πλανήτης. Διάσπαρτα άλλωστε, εδώ ή εκεί, θα βρίσκονται πάντοτε τα επιτεύγματα των σπουδαίων πολιτισμών, που αιώνες τώρα συνοδεύουν τη διαδρομή του ανθρώπου.
Η «εξωγήινη μοναξιά», λοιπόν, δεν φαίνεται ότι θα εγκαταλείψει εύκολα τον άνθρωπο. Η γήινή του ωστόσο μοναξιά, που είναι επικίνδυνη και πιο ανάλγητη, είναι μεγάλη ανάγκη να απαλυνθεί. Τότε θα αναδειχθεί η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου, και η αναζήτηση της εξωγήινης ζωής θα αποκτήσει άλλο περιεχόμενο και νόημα.
Γιώργος Γραμματικάκης, Ένας Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013. 2η έκδοση (Διασκευή).
A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων το περιεχόμενο του αποσπάσματος που ακολουθεί: «…όσο η επικοινωνία […] πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί».
Μονάδες 10
Β2. α) Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της τρίτης παραγράφου του κειμένου: «Αποκαλύπτεται όμως…υπάρξεως».
Μονάδες 3
β) Να βρείτε μέσα στο κείμενο τέσσερα παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου.
Μονάδες 4
Β3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
ταυτόχρονα, γέννησε, αισθανθεί, πληθαίνουν, ανάλγητη
Μονάδες 5
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
ανούσια, εμφανίζεται, ανέφικτη, πυκνώνει, υψηλά
Μονάδες 5
Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση του ερωτηματικού («Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι;») (μονάδες 3), καθώς και της διπλής παύλας («−όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας−») που υπάρχουν στην πρώτη παράγραφο του κειμένου (μονάδες 2).
Μονάδες 5
β) Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στο απόσπασμα που ακολουθεί: «Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες».
Μονάδες 3
Γ1. Σε άρθρο που πρόκειται να αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του σχολείου σας να εκθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με:
α) τις επιπτώσεις που έχει προκαλέσει η έλλειψη σεβασμού του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον και
β) τους τρόπους με τους οποίους μπορεί ο άνθρωπος να αποκαταστήσει τη σχέση του με αυτό (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40
Απαντησεις στα θεματα α και Β στην Νεοελληνικη γλωσσα
Α1. Ο Γ. Γραμματικάκης πραγματεύεται τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Αρχικά, αναφέρει ότι ο άνθρωπος δεν σέβεται τη ζωή στη γη, αλλά ερευνά την ύπαρξη ζωής σε άλλους πλανήτες, αν και ο ίδιος θεωρεί ότι η επικοινωνία με τη ζωή στο σύμπαν δεν είναι δυνατή. Στη συνέχεια υποστηρίζει ότι στη γη αναδείχθηκαν ποικίλες μορφές ζωής και ότι ο άνθρωπος με τη δράση του ανέπτυξε τις επιστήμες, τα γράμματα και τις τέχνες, αλλά ταυτόχρονα προκάλεσε καταστροφές, επιβαρύνοντας το περιβάλλον. Γι’ αυτό προτρέπει τον άνθρωπο να σεβαστεί τη ζωή στη γη και να βελτιώσει την επικοινωνία του, γιατί, παρά το γεγονός ότι η τελευταία έχει αναπτυχθεί με τη χρήση των τεχνικών μέσων, η ανθρώπινη μοναξιά έχει ενταθεί. Καταλήγει ότι το ανθρώπινο ενδιαφέρον δεν πρέπει να επικεντρώνεται στην ανακάλυψη ζωής στο σύμπαν, αλλά στη λύση των προβλημάτων του πολιτισμού, αμβλύνοντας έτσι τη μοναξιά του.
Β1. Οι δυνατότητες των ηλεκτρονικών μέσων και ειδικότερα το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα κινητά τηλέφωνα, που πλέον εξασφαλίζουν πρόσβαση και στο διαδίκτυο, έχουν πυκνώσει την ανθρώπινη επικοινωνία, όμως, η ανθρώπινη ανάγκη έχει μεγαλώσει και η αποξένωση κυριαρχεί. Οι αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί, οι χρήστες των παραπάνω μέσων μπορούν να διατηρήσουν εύκολα τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, καθώς και να δημιουργήσουν νέες γνωρίζοντας καινούριους ανθρώπους και διευρύνοντας τον κοινωνικό τους κύκλο. Ωστόσο, παρατηρείται πως δεν υπάρχει πάντα ουσία στις συναπτόμενες ή στις διατηρούμενες μ’ αυτόν τον τρόπο σχέσεις. Μάλιστα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα νέα μέσα ως υποκατάστατα της γνήσιας επαφής και της άμεσης επικοινωνίας. Οι διαδικτυακές επαφές δεν ισοδυναμούν με αληθινούς φίλους ούτε με την πραγματική ζωή. Συνεπώς, αναδεικνύεται ο αντιφατικός χαρακτήρας των νέων μέσων επικοινωνίας.
Β2. α. Θεματική περίοδος: «Αποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη του την τραγική αντίφαση
ότι ο άνθρωπος, αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεως, έχει διπλή υπόσταση».
Λεπτομέρειες/σχόλια: « Από τη μια είναι ικανός για μεγάλες πράξεις, έμαθε με την επιστημονική του γνώση να κατανοεί τον κόσμο αλλά και γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη. Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες. Ελάχιστα, τέλος, σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής, ενώ η φύση και οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του».
Περίοδος κατακλείδα: « Η υπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι ένα θαυμαστό περιβάλλον, που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως».
β. 1. « η ζωή όμως γύρω μας ανθίζει»
2. «έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες»
3. «εξωγήινη μοναξιά»
4. «γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη»
Β3. α.
ταυτόχρονα: συγχρόνως
γέννησε: δημιούργησε
αισθανθεί: νιώσει
πληθαίνουν: αυξάνουν
ανάλγητη: άσπλαχνη
β.
ανούσια: ουσιώδη
εμφανίζεται: εξαφανίζεται
ανέφικτη: εφικτή
πυκνώνει: αραιώνει
υψηλά: χαμηλά
Β4. α. «Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι;»
Πρόκειται για ρητορική ερώτηση, η οποία εισάγει στο θέμα, κινητοποιεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη, προκαλεί απορία, ανησυχία, αγωνία, προβληματίζει και ευαισθητοποιεί τον εφησυχασμένο δέκτη. Παράλληλα, προσδίδει οικειότητα, ζωντάνια, αμεσότητα, και παραστατικότητα στο κείμενο, απλοποιώντας το ύφος, ώστε να είναι εύληπτο στο ευρύ κοινό.
« - όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας-»
Η διπλή παύλα χρησιμεύει για να απομονώσει μία φράση, που δεν έχει δευτερεύουσα σημασία, καθώς επεξηγεί και συμπληρώνει τα προαναφερθέντα.
β. Από την άλλη, από τον ίδιο τον άνθρωπο σφραγίζεται η ιστορική του πορεία με πολέμους και αγριότητες, θεοποιούνται τα υλικά αγαθά και συντηρούνται η αδικία και οι ανισότητες.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ –ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2013
Α. Το κείμενο αναφέρεται στο φυσικό περιβάλλον. (Θέμα του κειμένου) . Αρχικά, σημειώνεται ότι ο άνθρωπος δεν σέβεται στην ζωή στην Γη και αναζητά επικοινωνία με άλλους πλανήτες.(1η) Ακόμα, επισημαίνεται η ομορφιά στη Γη λόγω της ποικιλίας ειδών ζωής.(2η) Σημειώνεται ότι ο άνθρωπος έχει πραγματοποιήσει σπουδαία επιστημονικά και καλλιτεχνικά επιτεύγματα αλλά και έχει προκαλέσει βαρβαρότητα, άκρατο υλισμό, αδικία και περιβαλλοντική καταστροφή. (3η) Επιπλέον, τονίζεται ότι ο άνθρωπος πρέπει να ενδιαφερθεί για την Γη ώστε να βελτιώσει την ζωή του(4η) και γι’ αυτό είναι ανάγκη να βελτιώσει την επικοινωνία μέσω ενίσχυσης της παιδείας και των πολιτισμικών ιδανικών.(5η) Επίσης, χαρακτηρίζεται σημαντικό ο μελλοντικός άνθρωπος να επιφέρει δικαιοσύνη, ειρήνη και περιβαλλοντική προστασία.(6η) Τέλος, υπογραμμίζεται η αναγκαιότητα καταπολέμησης της αποξένωσης.(7η)
Β.1.Αποτελεί γεγονός ότι την σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από την ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η τεχνολογία χρησιμοποιείται σε πολύ μεγάλο βαθμό για να επικοινωνούν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Ορισμένα από τα μέσα της είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο γενικότερα και η κινητή τηλεφωνία. Παρόλα αυτά, αν και οι άνθρωποι επικοινωνούν με αυτά τα μέσα, έχει παρατηρηθεί ότι η ουσιαστική επικοινωνία δεν έχει ενισχυθεί. Έτσι, οι άνθρωποι έρχονται σε επιφανειακή επαφή και θεωρούν ότι με αυτόν τον τρόπο έχουν συσφίξει τις σχέσεις τους. Συνέπεια είναι ότι δεν συνεννοούνται μεταξύ τους όσο θα άρμοζε ώστε να αναπτύξουν το συναίσθημα της αγάπης και τις αξίες του αλληλοσεβασμού, αλλά περιορίζονται στη απρόσωπη επαφή μέσω της τεχνολογίας.
Β2. α) Θεματική περίοδος: Αποκαλύπτεται … υπόσταση.
Σχήμα – Λεπτομέρειες: Από τη μία … συμφερόντων του.
Κατακλείδα: Η υπερφίαλη αυτή στάση … υπάρξεως.
β) 1. Περιμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες και τα μακρινά άστρα. (παράγραφος α΄)
2. Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες,… (παράγραφος γ΄)
3. Η ζωή όμως στη Γη ανθίζει ακόμα και τον περιμένει. (παράγραφος δ΄)
4. Οι εφιάλτες, άλλωστε, από τα περιβαλλοντικά προβλήματα πληθαίνουν,… (παράγραφος ε΄)
Β3. α) ταυτόχρονα = παράλληλα
γέννησε = δημιούργησε
αισθανθεί = νιώσει
πληθαίνουν = αυξάνονται
ανάλγητη = ανελέητη
β) ανούσια 
ουσιαστική
ουσιαστική
εμφανίζεται εξαφανίζεται
εξαφανίζεται
ανέφικτη εφικτή
εφικτή
πυκνώνει αραιώνει
αραιώνει
υψηλά χαμηλά
χαμηλά
Β.4. α) Το ερωτηματικό προσδίδει έμφαση στο αυτονόητο της απάντησης, που ακολουθεί μετά και προάγει τον προβληματισμό του αναγνώστη. Επίσης, αποδίδει την αγωνία του συγγραφέα. Ο λόγος γίνεται άμεσος και αποκτά ζωντάνια και παραστατικότητα. Δίνεται η αίσθηση του διαλόγου με τον αναγνώστη και της συμμετοχής του.
Ο συγγραφέας με την χρήσης της διπλής παύλας θέλει να προσδώσει έμφαση στην αντίθεση στα προαναφερθέντα, ότι δηλαδή οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν , ακόμα και αν δεν το επιθυμούν, ότι η επικοινωνία υποβαθμίζεται όσο ζουν κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Β.4. β) Από την άλλη, από τον ίδιο τον άνθρωπο σφραγίζεται η ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιούνται τα υλικά αγαθά και συντηρούνται η αδικία και οι ανισότητες.
Γ1. α) άρθρο
Τίτλος:
Πρόλογος: Επικαιρική αφόρμηση με τη μορφή παραδειγμάτων οικολογικής καταστροφής.
Α΄ Ζητούμενο: Επιπτώσεις
· Καταστροφή φυσικών στοιχείων απαραίτητων για την ύπαρξη της ζωής(οξυγόνο, άζωτο, κτλ).
· Εξάντληση των φυσικών πόρων.
· Μόλυνση και ρύπανση που επηρεάζουν αρνητικά χλωρίδα και πανίδα.
· Αλλαγή στις κλιματολογικές συνθήκες.
· Φθορά μνημείων, απειλή για την πολιτιστική κληρονομιά.
· Η παραμόρφωση του φυσικού τοπίου και οι απάνθρωπες συνθήκες των σύγχρονων μεγαλουπόλεων πλήττουν την ψυχοπνευματική υπόσταση του ανθρώπου, διαστρεβλώνουν τα αισθητικά του κριτήρια και τον καθιστούν αλλοτριωμένο και μαζομοιημένο.
Β ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: Η σχέση ανθρώπου και φύσης , αν και δύσκολα, μπορεί να αποκατασταθεί με τα εξής μέτρα:
· Προσπάθεια επίτευξης αειφόρου ανάπτυξης (εναλλακτικές-φυσικές πηγές ενέργειας)
· Περιβαλλοντική αγωγή κα εκπαίδευση από το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και από τα Μ.Μ.Ε.
· Αναφορά σε μέτρα πρακτικής φύσης όπως:
Δημιουργία νομοθετικού πλαισίου που θα προβλέπει αυστηρές ποινές για τις όποιες τυχόν παραβάσεις.
Χρήση τεχνολογικών μέσων (φίλτρα κτλ.)
Επίλογος: Ανάγκη συνειδητοποίησης από τη μεριά του ανθρώπου για την προάσπιση της φύσης. Προτροπή ιδίως στους νέους για ευαισθητοποίηση.
